Çocuklara gelişigüzel verilen antibiyotiğin zararları
2013 yılındaki Avrupa Hastalık Kontrol Merkezi’nin verilerine göre Türkiye, Avrupa ülkelerine kıyasla ortalama 2-3 kat daha fazla antibiyotik kullanıyor. 2014 yılındaki Dünya Sağlık Örgütü’nün raporuna göre ise Türkiye’de günde her 1.000 kişiden 43’ünün antibiyotik kullandığı bildirilmiş. Bu verilere göre, Türkiye tüm Avrupa kıtasında antibiyotik kullanımında ilk sırada yer alıyor.
Antibiyotikler hem çocuk hem erişkinde bakterilerin sebep olduğu enfeksiyonlar için kullanılır. “Ancak bir enfeksiyonun bakteriyel veya viral kökenli mi olduğu her zaman kesin olarak tespit edilemez. Bu nedenle antibiyotik tedavisinin klinik veya laboratuvar değerlendirme sonucu önerilmesi gerekir. Bu ayrım da hekimin enfeksiyon tecrübesiyle doğrudan ilgilidir. Dolayısıyla çocuklarda antibiyotik kullanmadan önce mutlaka çocuk enfeksiyon hastalıkları uzmanına danışmalı. Aksi takdirde, virüs enfeksiyonları için gereksiz şekilde antibiyotik kullanılmış oluyor. Yanlış antibiyotik kullanımı da çocuklarda birçok ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Gelişigüzel antibiyotik kullanımının çocuklarda yol açtığı ciddi sağlık sorunlarını şöyle sıralayabiliriz:
1- Antibiyotik ilişkili ishal yapar
Antibiyotik ilişkili ishal, antibiyotik tedavisi sırasında oluşan pek çok yan etkinin arasında ilk sırada yer alır. İshal her ne kadar çoğunlukla hafif bulgularla seyretse de, ciddi bir bakteriyel enfeksiyon sırasında antibiyotiği değiştirmek veya kesmek, çocuğu ciddi sıkıntıya sokabilir. Şiddetli ishaller ise sıvı-elektrolit bozukluğuna, kanamalı kolite ve kimi zaman da ölüme yol açabilir. Bu nedenle antibiyotiğin tetiklediği ishal durumlarında, enfeksiyonun cinsine ve şiddetine göre tedavinin yeniden düzenlenmesi için çocuk enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurmak büyük önem taşır.
2- Bağışıklık sistemine zarar verir
Son yıllardaki çalışmalar; antibiyotiklerin insan florasını değiştirdiğini, faydalı mikropları öldürdüğünü ve en önemli korunma silahımız olan mukozal bağışıklığımızı zayıflattığını net olarak ortaya koyuyor. Özellikle influenza benzeri gribal etkenlere karşı bağışıklık sistemi zayıf düşer ve normalde 3-5 gün arası sürecek olan enfeksiyonlar uzadıkları gibi, daha ağır seyreder. Bu yüzden, sık antibiyotik kullanan çocuklar, mukozal enfeksiyon denilen sinüzit, orta kulak iltihabı, zatürre, farenjit ve ishale daha sık yakalanır.
3- Obeziteye neden olur
Antibiyotikler, modern insanın en ciddi problemlerinden biri olan obezitenin tetikleyici faktörü olabilir. Günümüzde disbiyozis, yani flora bozukluğunun en önemli hastalıkların temeli olduğu artık daha net biliniyor. Bağırsak floramız kişinin sindirimi için gerekli olan kompleks karbonhidratların ve diyet fiberlerin parçalanmasını, bazı önemli vitaminlerin ve uzun zincirli yağ asitlerinin üretimini üstlenerek, metabolik fonksiyonlarımızı düzenler. Antibiyotiklerin yol açtığı flora bozukluğu da günümüzün en yaygın sağlık sorunlarından biri olan obeziteye yol açar. Yapılan bir çalışma; 2 yaş altında geniş etkili antibiyotik kullanan çocukların yüzde 20 gibi yüksek bir oranının, henüz 5 yaşındayken obeziteye yakalandıklarını ortaya koydu. Bu çalışmadan sonra yapılan geniş bir araştırma sonucunda da; ABD’de daha sık antibiyotik kullanılan eyaletlerde obezite, kalp hastalıkları, diyabet ve bunlara bağlı ölüm oranının daha sık görüldüğü belirlendi.
4- Alerjiyi tetikler
Son yılların en çok konuşulan sağlık sorunlarından biri olan alerjik hastalıkların görülme oranı günümüzde hızla artıyor. Bu artışın en önemli sebeplerinden biri olan flora bozukluğu ve mukozal bağışıklığın azalması, günümüzde en sık antibiyotiklerin yanlış kullanılması sonucu oluşur. Flora bozukluğunun özellikle küçük yaşlarda artan antibiyotik kullanımına bağlı olduğu artık daha net olarak biliniyor. Alerjik hastalıkların günümüzde hızla artmasının bir diğer sebebi de “hijyen teorisi” olarak özetleniyor: Daha temiz, steril, az mikroplu yaşama ve yeme tutkumuz, floramızın oluşmasını ve dolayısıyla bağışıklık sisteminin sağlıklı gelişmesini ve güçlenmesini önler. Bunun sonucunda da alerjik reaksiyonlar artar.
5- Böbrek yetmezliğine yol açar
Akut böbrek yetmezliğinin en az beşte biri, kullanılan ilaçlar nedeniyle olur. Her ne kadar ilaç kullanımının bırakılmasıyla böbrek yetmezliği çoğunlukla düzelse de, hastanede yatış ve pek çok müdahale gerekir. Bu ilaçlar arasında antibiyotikler ise ilk sırada yer alır. Ayrıca, sık antibiyotik kullanan çocuklarda, ileri yaşlarda böbrek hastalıklarının daha yüksek oranda görüldüğü biliniyor.
6- Karaciğer fonksiyonlarını bozar
Yaklaşık 900 civarı ilaç ve bitkisel karışım, karaciğer toksisitesine sebep olur ve ölümcül seyreden karaciğer yetmezliğinin yüzde 20-40’ı gibi yüksek bir oranını oluşturur. Karaciğer nakli gerektiren hastalıkların da önemli bir kısmı ilaç kullanımına bağlı gelişir. Antibiyotik kullanımı nedeniyle karaciğer toksisitesi sık görülür. Çoğunlukla bu yan etki hafif belirtilerle seyreder ve ilaca ara verilmesiyle kendiliğinden düzelir. Ancak, çocuğun antibiyotik kullanımını gerektiren ağır enfeksiyonu olması durumunda yeni tedavinin belirlenmesi son derece büyük önem taşır.
