Daha iyi bir deneyim için konum izni vermelisiniz.
Size nasıl yardımcı olabiliriz?
İçindekiler

Gluten Nedir?

Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi bazı tahıllarda doğal olarak bulunan ve bilimsel olarak prolamin adıyla bilinen bir depo protein ailesine verilen isimdir. Pek çok farklı prolamin türü, gluten ailesinin şemsiyesinin altına girer ve doğal olarak bulundukları tahıl türlerine göre daha da ayrıntılı olarak sınıflandırılabilir. Örnek olarak buğdayda bulunan prolaminlere glutenin ve gliadin çavdarda bulunanlara sekalin ve arpada bulunanlara hordein adı verilir.

Gluten, insan beslenmesi sürecinde çok çeşitli fonksiyonel faydaları sağlar. Gluten türleri çoğunlukla tahıl bazlı gıdaların, özellikle ekmeklerin ortak özelliği olan yumuşak ve çiğnenebilir dokularının oluşmasından doğrudan sorumludur.

Gluten proteinleri ısıtıldıklarında, esneyebilen ve içinde havayı hapsedebilen elastik bir ağ oluşturur. Hamur dokusunun içinde hapsedilen hava da ekmeklerde, makarnalarda ve diğer benzer ürünlerde ideal kabarmaya ve nemin doğal olarak korunmasına izin verir.

Gluten bu kendine has ve benzersiz fiziksel özelliklerden çeşitli işlenmiş gıdalarda hem dokuyu iyileştirmek hem de gıdanın gerekli nemi tutmasını teşvik etmek için sıklıkla bir katkı maddesi olarak kullanılır.

Günümüzde glutensiz diyetler ve glutensiz besin seçenekleri her zamankinden daha yaygın olsa bile, gluten gerçekte nüfusun büyük bir çoğunluğu için herhangi bir sağlık riski oluşturmaz. Bununla birlikte, çölyak hastalığı olan bireyler vücutlarında gluteni tolere edemezler ve glutene karşı zararlı, olumsuz reaksiyonlar gösterebilirler. Bu sebeple çölyak hastalığı olan bireylerin gluteni diyetlerinden çıkarmaları gerekir.

Gluten Hangi Gıdalarda Bulunur?

Gluten, çok sayıda ve çeşitte tam veya işlenmiş gıdalarda bulunabilir. İçinde gluten bulunan tahıllar arasında arpa, buğday kepeği, buğday tohumu, bulgur, çavdar, durum, irmik, kavuzlu buğday, Horasan buğdayı, kuskus, çavdar,  buğday melezi olan mir, tam buğday ve tritikale sayılabilir.

Gluten içeren işlenmiş tahıl bazlı ürünler arasında bazı sebzeli köfte türleri, buğday içeren erişteler, ekmek, galeta unu, hamur işleri, kraker, kurabiyeler, makarna ve seitan bulunmaktadır. Bunların yanı sıra gluten içeren diğer yiyecek ve içecekler arasında aromalı cipsler, arpa maltı, belirli baharat karışımları, belirli salata sosları, belirli şarap türleri, bira, bulyon, bazı et suları ile koyulaştırılmış soslar veya doğrudan et suyu, malt sirkesi, soya sosu ve un sayılabilir.

Gluten, gıda üretimi süreçlerinde genellikle kalınlaştırıcı veya dengeleyici öğe olarak kullanıldığı için, belirli bir gıdanın bunu içerip içermediği her zaman net değildir. Buna ek olarak birçok ticari gıda işletmesi, gluten içeren ve içermeyen besinleri aynı ekipmanlar ile hazırlayabilir. Bu nedenle, bir gıda doğası gereği glutensiz olsa bile, işleme süreci sırasında gluten ile kontamine olabilir.

Katı bir glutensiz diyet uygulayan bireyler eğer belirli bir gıdanın gluten durumundan emin değilse öncelikle glutensiz ibaresi için ambalajı kontrol etmeli veya satın almadan önce üreticiyle iletişime geçmelidir.

Glutensiz diyet sürecinde sık sık kullanılan yulaflı gıdalar ise her zaman güvenilir değildir. Yulafla ilgili temel sorun, yulafın taşınma ve işlenme sürecinde sık sık buğday için de kullanılan paylaşılan ekipmanlardan faydalanılmasıdır. Bu da ürün etiketinde buğdaydan veya glutenden bahsedilmese bile yulafın yaygın bir şekilde gluten kontaminasyonuna maruz kalmasına yol açar. Bununla birlikte sertifikalı ve glutensiz ibaresi ile etiketlenmiş yulaf bulmak mümkündür.

Glutensiz yulaf, gluten kontaminasyonu içermeyen ekipmanlar ve tesisler aracılığıyla işlenen normal yulaf türlerine verilen isimdir. Bu duruma rağmen, glutensiz ibaresi ile etiketlenmiş yulaf ürünlerinin bile glutensiz yulaf olmadığını savunan uzmanlar mevcuttur.

Yulaf, yapısal olarak gluten ailesindeki proteinlere çok benzeyen avenin adı verilen bir protein içerir. Yapılan ön araştırmalar sonucunda nadir vakalarda halihazırda gluten intoleransı olan bireylerin küçük bir yüzdesinin, glutene benzer bir şekilde avenine karşı da benzer bir reaksiyon yaşayabileceği sonucuna varılmıştır. Ancak mevcut araştırmalardan elde edilen kanıtların büyük çoğunluğu, gluten intoleransı olan çoğu bireyin glutensiz yulafı sorunsuz bir şekilde tolere edebileceğine işaret etmektedir. Bu sebeple gluten tarafından kontamine olmamış yulaf türlerinin kullanımı zengin lif ve temel besin maddeleri nedeniyle glutensiz diyetler için sıklıkla teşvik edilir. Yulaf intoleransı olabileceğinden şüphelenen bireylerin bir sağlık uzmanına danışması tavsiye edilir.

Glutensiz Gıda Etiketleri

Gluteni diyetlerinden çıkarmak isteyen bireylerin bir ürünün işlem sırasında gluten ile takviye edilip edilmediğini veya yanlışlıkla kontamine olup olmadığını öğrenmesi her zaman kolay olmayabilir. Bu nedenle birçok ülkede sağlık yetkilileri glutensiz gıda etiketleme düzenlemelerini uygulamaya koymuştur.

Ülkemizde de isteğe bağlı bilgilendirme ile ilgili kurallarda gluten içermeyen gıdaların etiketlerinde gluten intoleransı olan özellikle gluten hastalarının ihtiyaçları dikkate alınarak “Gluten içermez”, “Gluten yoktur”, “Glutensiz”, ve benzeri ifadelerinin kullanımına ilgili mevzuat kapsamında izin verilmiştir.

Bu etiketler bireylerin diyetlerinden gluteni uzaklaştırmalarını çok daha kolay hale getirse dahi, üründe glutenin tamamen bulunmadığı anlamına gelmez. Ülkemizde, uluslararası standartlara uygun olarak kuru madde içeriğinde 20 mg/kg seviyesi üzerinde gluten bulunmayan gıdalar bu etiketleri kullanabilmektedir.

20 mg/kg eşiği gluten intoleransı vakalarının çoğunda, bu seviyede gluten alan bireylerin olumsuz reaksiyonlar yaşamasının olası olmadığını gösteren bazı kanıtlar nedeniyle belirlenmiştir.

Glutensiz Diyet Hangi Tıbbi Durumlar İçin Gereklidir?

Her ne kadar gluten çoğu insan için güvenli olsa da, bazı tıbbi durumlar tedavi sürecinin bir parçası olarak glutensiz bir diyet gerektirir. Bu tıbbi durumlar genel olarak Çölyak hastalığı, gluten intoleransı, buğday alerjisi ve irritabl bağırsak sendromu olarak belirlenmiştir.

Çölyak HastalığıÇölyak hastalığı, bir kişinin bağışıklık sisteminin gluten varlığını algıladığında bireyin kendi ince bağırsak hücrelerine saldırdığı ciddi bir otoimmün bozukluğu, yani bağışıklık sistemi bozukluğu durumudur. Çölyak hastalığı gluten intoleransının en iyi araştırılmış nedenlerinden biridir ve insan nüfusun yaklaşık % 1'ini etkilediği tahmin edilmektedir.

Diğer birçok otoimmün hastalıkta olduğu üzere çölyak hastalığının da kesin nedeni tam olarak belirlenememiştir, ancak yapılan araştırmalar hastalığın asıl sebeplerin ardında genetik bir bileşen bulunduğuna dair güçlü kanıtları ortaya çıkarmıştır. Aynı zamanda çevresel faktörlerin de çölyak hastalığının ortaya çıkmasına neden olduğu gözlemlenmiştir.

Çölyak hastalığı için günümüzde çeşitli tıbbi tedaviler üzerinde araştırmalar sürdürülse dahi, en yaygın kabul gören ve kullanılan tedavi türü katı bir glutensiz diyettir

Çölyak Dışı Gluten DuyarlılığıGluten intoleransı ya da diğer adıyla çölyak dışı gluten duyarlılığı ise çölyak hastalığı veya buğday alerjisi testi pozitif olmayan bireylerin diyetlerinden gluten çıkarıldığında çözülen birkaç negatif semptomu tanımlamak için kullanılır. Şimdilik gluten intoleransının sebepleri hakkında yeterli bilgi olmasa bile mevcut tedavi yöntemi glutensiz bir diyete uymayı içermektedir.

Buğday AlerjisiBuğday alerjisi ise gerçek anlamda bir gluten intoleransı değildir, ancak yakından ilişkili bir durumdur. Buğday alerjisi olan bireyler yalnızca gluten proteinine değil, buğdayın kendisine karşı bir duyarlılık gösterirler. Bu nedenle, buğday alerjisi olan bireylerin buğdaydan bütünüyle kaçınması gerekse dahi, bu bireyler arpa veya çavdar gibi buğday dışı kaynaklardan gelen gluten türlerini güvenle tüketebilirler. Buna rağmen buğday alerjisi olan birçok birey çoğunlukla glutensiz bir diyete uyar, çünkü iki bileşen hem birbirine çok yakından bağlıdır ve hem de aynı yiyeceklerin çoğunda bir arada bulunurlar.

Huzursuz bağırsak sendromuHuzursuz bağırsak sendromu vakalarının büyük bir kısmında bireyler glutene karşı hassasiyet gösterir. Bu bireylerin gluteni diyetlerinden çıkardığı durumlarda huzursuz bağırsak sendromu belirtilerinin azaldığı gözlemlenirken, gluten tüketimine devam edilmesi durumunda belirtilerin artabildiği de gözlemlenmiştir. 

Gluten İntoleransının Yaygın Belirtileri Nelerdir? 

Gluten intoleransının belirti ve semptomları, bireyin durumuna bağlı olarak çok farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Gluten intoleransının neden olabileceği olası semptom aralığı çok geniştir ve her zaman aynı düzeni takip etmez. Aslında, birçok vakada hiçbir belirgin semptom gözlemlenmez. Çölyak hastalığı veya gluten duyarlılığı gibi tıbbi durumların sıklıkla tedavi edilmemesinin veya yanlış teşhis edilmesinin başlıca nedeni budur.

Gluten intoleransının yaygın belirti ve semptomları arasında sindirim sorunları, deri sorunları, nörolojik sorunlar ve diğer metabolizma eksiklikleri bulunur. Sindirim sorunları ishal, şişkinlik, karın ağrısı, kabızlık ve sindirim dokusu iltihabı şeklinde gözlemlenebilir. Deri sorunları ise deride kızarıklık, egzama ve iltihaplanma şeklinde ortaya çıkabilir. Gluten intoleransına bağlı nörolojik sorunlar ise anksiyete, depresyon, kafa karışıklığı, odaklanma eksikliği, konuşma güçlüğü, yorgunluk ve uyuşma, olarak sayılabilir. Bütün bunlara ek olarak ani ve beklenmedik kilo kaybı, beslenme güçlükleri ve besin eksiklikleri, bağışıklık fonksiyonunda azalma, osteoporoz, baş ağrıları, ya da anemi gibi belirtiler de gluten intoleransına bağlı olarak gözlemlenebilir.

Gluten İntoleransı Şüphesinde Nasıl Hareket Edilmelidir?

Gluten intoleransı olan bireyler, gluteni diyetlerinden çıkarmadan önce mutlaka bir sağlık uzmanına başvurmalıdır. Çünkü çölyak hastalığı gibi glutenle ilgili bazı durumlar için kullanılan bazı test prosedürleri, katı bir glutensiz diyeti takip eden bireylerde yanlış sonuçlar verebilir. Buna ek olarak gluten intoleransı gibi görünen bazı belirti ve semptomlar, tamamen başka bir tıbbi durumdan kaynaklanan bir tepki olabilir. Bu nedenle, en iyi ilk adım, bireyin kendi teşhisini koymaya ya da kendisini tedavi etmeye çalışmadan önce belirti ve semptomlarını bir uzmana göstermesidir.

Gluten Diyeti Nasıl Yapılır?

Gluten diyeti sürecinde gluten içeren tahıl ve tahıl ürünlerinden bütünüyle kaçınılması gereklidir. Bu ürünler yerine glutensiz olarak kullanılabilecek çok sayıda çeşitli besin mevcuttur. Glütensiz bir diyette kullanılmaya izin verilen taze yiyecekler arasında sağlıklı bir diyetin parçası olabilecek meyve ve sebzeler, doğal, işlenmemiş haliyle fasulye, baklagiller ve sert kabuklu yemişler, yumurta, yağsız, işlenmemiş kırmızı et türleri, balık eti ve kümes hayvanı eti gibi beyaz etler ile, az yağlı süt ürünleri bulunabilir. 

Bazı tahıl ürünleri, nişasta türleri ve unlar da glutensiz bir diyet içinde yer alabilir. Bunlar arasında ararot, karabuğday, glutensiz etiketine sahip mısır, mısır unu, irmik,  polenta, keten tohumu, pirinç, pirinç unu, soya unu, patates unu ve fasulye unu gibi glutensiz unlar,   darı, kinoa, sorgum, soya, manyok kökünden yapılan tapyoka gibi ürünler bulunur.

Gluten tüketiminin sınırlanması bireylerde demir, kalsiyum, fiber, tiamin, riboflavin veya niasin gibi glutenli tahıllarda yaygın olarak bulunan maddelerin eksikliğine yol açabilir. Bu nedenle bu maddeleri içeren besinlere yönelmek, sağlıklı bir seçim olabilir. Birçok takviye türü bağlayıcı öğe olarak glutenden faydalanabilir. Bu sebeple takviye ürünleri kullanırken dikkatli olmak önem taşır.

Acıbadem Web ve Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır. Güncellenme Tarihi: 24 Mart 2021 Çarşamba Yayımlanma Tarihi: 16 Eylül 2020 Çarşamba

KİŞİSEL VERİLERİN ELDE EDİLMESİ VE İŞLENMESİ İLE İLGİLİ BİLGİLENDİRME FORMU

Acıbadem Sağlık Hizmetleri ve Ticaret A.Ş. (“Acıbadem”) ve Acıbadem’in hakim ve bağlı şirketleri (hepsi birlikte “Acıbadem Grubu” olarak anılacaktır.) tarafından, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (“Kanun”) ve ilgili mevzuat kapsamında Veri Sorumlusu sıfatıyla, kişisel verileriniz, aşağıda açıklanan çerçevede ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu, 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Özel Hastaneler Yönetmeliği ve Sağlık Bakanlığı düzenlemeleri ve sair mevzuata uygun olarak işlenebilecektir.

1. Kişisel Verilerin elde Edilmesi, İşlenmesi ve İşleme Amaçları

Kişisel verileriniz Acıbadem Grubu tarafından sağlanmakta olan kamu sağlığının korunması, koruyucu hekimlik, tıbbî teşhis, tedavi ve bakım hizmetlerinin yürütülmesi, sağlık hizmetleri ile finansmanının planlanması ve yönetimi amaçlarıyla ve Acıbadem Grubu şirketlerinin faaliyet konularına uygun düşecek şekilde; sözlü, yazılı, görsel ya da elektronik ortamda, çağrı merkezi, internet sitesi, sözlü, yazılı ve benzeri kanallar aracılığıyla elde edilmektedir. Sağlık verileriniz başta olmak üzere özel nitelikli kişisel verileriniz ve genel nitelikli kişisel verileriniz, Grup tarafından aşağıda yer alanlar dâhil ve bunlarla sınırlı olmaksızın bu maddede belirtilen amaçlar ile bağlantılı, sınırlı ve ölçülü şekilde işlenebilmektedir:

Acıbadem Grubu tarafından elde edilen her türlü kişisel veriniz (Özel nitelikli kişisel veriler de dahil fakat bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) aşağıdaki amaçlar ile işlenebilecektir:

İlgili mevzuat uyarınca elde edilen ve işlenen Kişisel Verileriniz, Acıbadem veya Acıbadem Grubu’na ait fiziki arşivler ve/veya bilişim sistemlerine nakledilerek, hem dijital ortamda hem de fiziki ortamda muhafaza altında tutulabilecektir.

2. Kişisel Verilerin Aktarılması

Kişisel verileriniz, Kanun ve sair mevzuat kapsamında ve yukarıda yer verilen amaçlarla Acıbadem ve Acıbadem Grubu tarafından Acıbadem Grubu’na dahil olan şirketler ile, Özel sigorta şirketleri, Sağlık bakanlığı ve bağlı alt birimleri, Sosyal Güvenlik Kurumu, Emniyet Genel Müdürlüğü ve sair kolluk kuvvetleri, Nüfus Genel Müdürlüğü, Türkiye Eczacılar Birliği, Mahkemeler ve her türlü yargı makamı, merkezi ve sair üçüncü kişiler, yetki vermiş olduğunuz temsilcileriniz, avukatlar, vergi ve finans danışmanları ve denetçiler de dâhil olmak üzere danışmanlık aldığımız üçüncü kişiler, düzenleyici ve denetleyici kurumlar, resmi merciler dâhil sağlık hizmetlerini yukarıda belirtilen amaçlarla geliştirmek veya yürütmek üzere işbirliği yaptığımız iş ortaklarımız ve diğer üçüncü kişiler ile paylaşılabilecektir.

3. Kişisel Veri Elde Etmenin Yöntemi ve Hukuki Sebebi

Kişisel verileriniz, her türlü sözlü, yazılı, görsel ya da elektronik ortamda, yukarıda yer verilen amaçlar ve Acıbadem’in faaliyet konusuna dahil her türlü işin yasal çerçevede yürütülebilmesi ve bu kapsamda Acıbadem’in akdi ve kanuni yükümlülüklerini tam ve gereği gibi ifa edebilmesi için toplanmakta ve işlenmektedir. İşbu kişiler verilerinizin toplanmasının hukuki sebebi;

Ayrıca, Kanun’un 6. maddesi 3. fıkrasında da belirtildiği üzere sağlık ve cinsel hayata ilişkin kişisel veriler ise ancak kamu sağlığının korunması, koruyucu hekimlik, tıbbı teşhis, tedavi ve bakım hizmetlerinin yürütülmesi, sağlık hizmetleri ile finansmanının planlanması ve yönetimi amacıyla, sır saklama yükümlülüğü altında bulunan kişiler veya yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından ilgilinin açık rızası aranmaksızın işlenebilir.

4. Kişisel Verilerin Korunmasına Yönelik Haklarınız

Kanun ve ilgili mevzuatlar uyarınca;

Mezkûr haklarınızdan birini ya da birkaçını kullanmanız halinde ilgili bilgi tarafınıza, açık ve anlaşılabilir bir şekilde yazılı olarak ya da elektronik ortamda, tarafınızca sağlanan iletişim bilgileri yoluyla, bildirilir.

5. Veri Güvenliği

Acıbadem, kişisel verilerinizi bilgi güvenliği standartları ve prosedürleri gereğince alınması gereken tüm teknik ve idari güvenlik kontrollerine tam uygunlukla korumaktadır. Söz konusu güvenlik tedbirleri, teknolojik imkânlar da göz önünde bulundurularak muhtemel riske uygun bir düzeyde sağlanmaktadır.

6. Şikayet ve İletişim

Kişisel verileriniz teknik ve idari imkânlar dâhilinde titizlikle korunmakta ve gerekli güvenlik tedbirleri, teknolojik imkânlar da göz önünde bulundurularak olası risklere uygun bir düzeyde sağlanmaktadır. Kanun kapsamındaki taleplerinizi, “https://www.acibadem.com.tr/acibademonline/hastaverilerinkorunmasi.html” web adresindeki “Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Uyarınca Başvuru Formu” nu doldurarak;

Kanun kapsamındaki taleplerinizi, https://www.acibadem.com.tr/acibademonline/hastaverilerinkorunmasi.html web adresindeki “Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Uyarınca Başvuru Formu” nu doldurarak ve formda belirtilen usullerle tarafımıza iletmenizi rica ederiz.

YUKARI
İçindekiler