Spor yaralanmaları nasıl olur?
Spor yaralanmaları, profesyonel sporcuların kabusudur. Profesyonel olmasa da spor yapan kişileri de üzebilir. Spor yaralanmaları, akut ve aşırı kullanım yaralanması olmak üzere ikiye ayrılır. Akut yaralanma, maç ve antrenman sırasında aniden ortaya çıkan sorunlardır. Ön çapraz bağ kopması, dizde menüsküs yırtığı, kas ve tendon yırtıkları ile kırıklar, bu tip yaralanmalara verilecek örneklerdir. Aşırı kullanım yaralanmaları ise, kişinin kendi potansiyelini zorlamasına bağlı olarak ortaya çıkar. Aşil tendinozisi, tenisçi dirseği, stres kırıkları bu tip yaralanmalardır. Antreman şiddeti ve tekrar sayısının artması, bu sakatlıkların daha sık yaşanmasına neden olur. Bu yüzden antrenman programını doğru oluşturmak, ısınma ve soğuma egzersizleri yapmak çok önemlidir. Futbol ve basketbolda ise kalça ve omurga sorunları öne çıkar.
Spor yaralanması çeşitleri
Ön çapraz bağ kopması: Ön çapraz bağ dizin içinde bulunur. Altındaki kemiğin öne ve içe gitmesini engeller. Maç sırasında birine temas etmesiyle ortaya çıkan kopmayı tahmin etmek zor olabilir. Temassız yaşanan kopmalar ise performansı düşük kişilerde görülür ve önceden tahmin etmek mümkündür. Diz arka kası ve kalçanın dışında bulunan kası kuvvetlendirme, düşme mekaniğinin düzeltilmesi, kalça, gövde ve kas kontrolünün artırılması gibi önlemler alınabilir.
Tendon kopması: Tendon kopması için bazen koşu gibi zorlu bir efor gerekirken, bazen de ayağı yere vurmak gibi basit bir hareket yeter. Sporcularda genelde şiddetli bir yüklenmeyle ortaya çıkabilir. Bu durumu bazı antibiyotikler, diyabet, kan yağları yüksekliği gibi metabolik hastalıklar da tetikleyebilir. Isınma egzersizleri, kas esnekliği ile yeterli ve dengeli kas kuvveti, önlem almak için önemlidir.
Omuz sakatlıkları: Omuz eklemi, vücutta hareket kapasitesi en yüksek eklemdir. Omuz seviyesi üzerine ağırlık kaldırma, basketbol, yüzme gibi sporlar riskli olabilir. Bu sporcuların omuz etrafı tüm kasları kuvvetlendirmeleri gerekir. İç rotasyon hareket kısıtlılığını ve sırt omurlarındaki kamburluğu düzeltmek de önemlidir.
Arka adale atması: Halk arasında böyle tanımlanan kas zorlanması ve yırtıkları, zorlama sonucu meydana gelir. Yoga, jimmastik gibi aşırı esnemeye bağlı ve futbol gibi ani kasılmaya bağlı olanlar vardır. Genellikle nedeni yetersiz esneme, frenleyici kas grubunun zayıflığı veya kas kuvvet dengesizliğidir. O yüzden esneme ve uygun kuvvet egzersizleri yapılmalıdır. Spora dönüş süresi, zorlanmanın ne yaparken olduğu ve ne kadar sorun yarattığına bağlıdır.
Kadın sporcular neden daha fazla yaralanır?
Peki sporda kadınların erkeklere oranla neden daha fazla yaralandığını biliyor musunuz? Kadınların ve erkeklerin vücut yapıları birbirinden farklıdır. Buna genetik etkiler ve kötü düzenlenmiş bir egzersiz de eklenince kadınların spor sırasında erkeklere oranla daha sık yaralanması söz konusu olur. Kadınları erkeklerden farklı kılan özellikleri ve bu özelliklerin neden olduğu yaralanmalar şöyle sıralanabilir:
Stres kırıkları: Kadın sporcularda 10–12 kat fazla görülür. Östrojen hormon sorunu ve yeme sorunu olanlarda daha sık rastlanır. Aynı zamanda genetik etkiler ve kötü düzenlenmiş antrenman da etkilidir.
Ön çapraz bağ yaralanması: Erkek sporculara göre 4-8 kat daha fazladır. Bunun nedenleri şunlardır:
- Kadınların daha esnek olması
- Diz yapısının farklı olması (interkondiller notch genişliğinin az olması)
- Farklı düşme şeklinin olması (dizlerin ve kalçanın daha az bükülerek, tek ayak hâkim ve dizlerin içe dönük olarak düşülmesi)
Omuz yaralanmaları: Kadınların omuz yapısı omuz ekleminin hareketinin artmasına yatkın olmayabilir. Aynı zamanda omuz etrafı kaslarının zayıf olmasıyla beraber ciddi aşırı kullanımda yaralanmalar ortaya çıkabilir.
