Bebeklerde ek gıda başlangıcı
Pek çok anne “Sütüm olmuyor” ya da “Ne yapsam emmiyor” şeklinde yanlış yanılgıya kapılarak bebeğine anne sütü vermeyi keser. Bebeğin fiziksel, zihinsel ve ruhsal gelişimi için gerekli tüm bileşenleri içinde barındıran anne sütünün yerine, vaktinden önce ek gıdaya başlarlar. 6 aydan önce ek gıdayla tanıştırılan bebeklerde obezite riski artar.
Bebek beslenme dönemleri
Bebek beslenmesi 3 temel dönemden oluşur. Bu dönemler şöyle sıralanabilir:
- Anne sütü ile beslenme
- Ek gıdaların eklenmesiyle beslenme
- Erişkin tipe yakın beslenme
İlk 6 aylık dönem, ‘emerek beslenme’ dönemidir. Yaşamın ilk 6 ayında anne sütü, D vitamini dışında bebeğin her türlü ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikteki tek besindir.
Erken ek gıdaya geçişin yarattığı sorunlar
Bebeğin katı gıdaya geçiş için hazır olduğunun başlıca belirtileri şunlardır:
- Sizin gıdalarınıza ilgi duymaya başlaması
- Gıdayı ağzına alıp ağzında tutabilmesi
- Püskürtmeden, dışarı çıkarmadan yutabilmesi
- Beslenme aralıklarının sıklaşmaya başlaması
- Tek başına sütle doymamaya başlaması
Ek gıdalara erken dönemde başlandığında süt alımı azalacağından protein kısıtlaması oluşur ve büyüme hızında azalma başlar. Alerjik reaksiyonların ve besin alerjilerinin görülme sıklığı da artar. Katı gıdaya erken başlamak obezite riskini artırır. Ayrıca böbrek problemlerine zemin hazırlar.
Ek gıda geçiş kuralları
İlk kez ek gıdaya geçildiğinde olmazsa olmaz kurallar vardır. İşte ek gıdaya geçişte dikkat etmeniz gereken kurallar:
- Aceleci davranmayın, sabırlı olun.
- Sofraya oturtup sofra yemeklerinden karışık bir menü hazırlayıp her şeyden tattırmak doğru bir yöntem değildir. Bu yöntem; alerjik, tuzlu, salçalı ve hazır olmayan bir mide bağırsak sistemine ağır gelebilecek yiyeceklerin bebeğe sunulmasıyla bir sürü komplikasyonu da beraberinde getirir.
- Bebeğinize bir besin ilk kez veriliyorsa, onun yanında başka bir besin vermeyin. Aynı besin maddesini arka arkaya 3 gün tek başına deneyin. 3-4 kaşıkla başlayıp her gün 2-3 kaşık artırın.
- Bazen besini denemeden yanak üzerine besini sürerek beklemek, yanakta kızarıklık gibi alerjik reaksiyon varsa denememek ya da doktora danışmak gerekir.
- Ek gıdalar açken verilmeli. Bebek almadığında zorlamamalı, bir süre sonra tekrar tekrar denenmeye devam edilmelidir.
- Bebek beslenmesinde dondurulmuş yiyecek konserve gıdaların kullanılması doğru değildir. Temiz ve taze ürünlerle yemeğini yapın.
- Temizlik kurallarına azami özen gösterin. Sebze ve meyveleri temiz içme suyundan tekrar geçirin.
Bebek ek gıda besinleri
Annelerin en çok zorlandığı konulardan biri “Hangi ek gıda ile başlamak?” sorusudur. İşte ek gıda besin önerileri:
- En az alerjik gıdalar ile başlamak doğru olur. Tahıl (pirinç ve yulaf gibi) ve sebze ile başlamak en iyisidir.
- Yoğurt, formula sütle beslenen bebeklerde ilk gıda olarak da başlanabilir. Ancak bebeğin inek sütü proteini ile tanışmadığı bilinir ve sadece anne sütü alıyorsa yoğurdu ilk etapta tercih etmemek gerekir.
- Sebzelerden en iyi sindirilenler kabak (bal ya da taze), patates, havuç; meyvelerden ise elma, armut ve şeftali püresi başlangıçta kullanılabilir.
- Meyve suyu kalorisi yüksek olduğu için iştahı azaltır.
- Meyve püreleri cam rendeden geçirilerek hazırlanmalıdır.
Sebze çorbası yerine sebze püresi
Sebze çorbasından çok kaloriyi dengelemek için olabildiğince sebze pürelerini tercih etmek ve mümkünse blender kullanmamak gerekir. Blender kullanılıyorsa da parmak yiyeceklerin başlandığı 9’un ayda tamamen bırakılıp yiyeceği ezerek ya da iri parçalar halinde elle beslemeye başlamak şart. Sebze püreleri hazırlanırken eklenecek yağın, artık anne sütü ile karşılanamayan enerji gereksiniminin karşılanmasına yardımcı olur. Bu aylarda enerji gereksiniminin yüzde 25-30’unun yağlardan karşılanması gerekir. Ayrıca bazı yağ asitleri büyüme için gereklidir. Bu nedenle bu yağ asitlerinin kaynağı olan bitkisel yağlar olmalıdır. Gerektiğinde hazırlanan sütlü unlu mamalara eklenecek yağlar mamanın enerji içeriğini artırır.
7 aylık bebek ek gıdada protein ile tanışır
- Ete 7’nci ayda, en az alerjik ve hormon içeriği olmayan kuzu eti ile başlamak gerekir. Et, başta protein olmak üzere demir ve çinko gibi mineralleri de sağlar. Başlangıçta sebze çorbalarına kıyma şeklinde eklenen et, daha sonraki aylarda, çiğnemeyi öğrenince köfte şeklinde sunulabilir.
- Referans protein olarak kabul edilen yumurta sarısı da katı, pişmiş halde 7’nci aydan itibaren verilmeye başlanabilir. Yumurta sarısına azar azar başlanarak 15-20 günde tam yumurta sarısına geçmek ve haftada 2-3 yumurta sarısı yedirmek faydalıdır.
- Balık ve tavuk eti gibi protein kaynaklarının eklenmesi ise 8’inci aylarda olması gerekir. Tavuk eti mutlaka organik olmalıdır.
- 9’uncu ayda pilav, makarna, ekmek gibi nişastalı besinler verilmeye başlanabilir.
- Kuru fasulye ve nohut gibi baklagiller 9’uncu ayda eklenebilir.
- 10-12’nci aylarda ise aile sofrası için hazırlanmış yiyeceklerden bebek için uygun olanlar seçilerek yedirilebilir. Özellikle tarhana çorbası, dolma gibi yemekler bebeğin beslenmesi için ideal. Ancak 12’nci aya kadar yiyeceklerin tuzsuz ve baharatsız olarak hazırlanması önemli. Bu aylarda çocuk aile sofrasına oturtulmalı, kendisini beslemesi için ona fırsat verilmeli.
9’uncu aydan itibaren kendi yemeli
Bebeklerin yeni gıdalarla tanışmayı sevmeme durumuna “neofobi” denir. Bebekler ek gıdalara 2-3 ayda alışır. O nedenle çok ısrarcı olmadan aç karnına belli aralıklarla denemek gerekir. 9’uncu aydan itibaren ‘parmak yiyecek’ denilen gıdalara başlanmalı. Özgür bırakılan bebeklerin sonraki yıllarda kendi işlerini kendi yaptıkları ve benlik özgüven duygularının çok geliştiği saptanmıştır. Bu dönemde bebekler karışıklık yaratmayı severler. Erken dönemde şans tanınmayan bebekler, büyüdüklerinde de ebeveynleri tarafından yedirilmeyi beklerler.
En gıdaya geçişte bunlara dikkat
- Ek gıdaya geçerken en sık karşılaşılan sorun ‘zamanlamanın yanlış olması’dır. 1 yaşın altında patlıcan, bal, inek sütü, yumurta beyazı, tuz, portakal ve fıstık verilmesi alerjik yapıları nedeniyle uygun değildir.
- En gıdaya geçiş döneminde ishal başta olmak üzere enfeksiyonlar da en çok karşılaşılan sorunlardır. Ek besinlerin hazırlanış, saklanış ve bebeğe sunuş aşamasında hijyene çok dikkat edilmesi gerekir. Mikrop bulaşması halinde, korumasız olan bebekte kolaylıkla ishal ve enfeksiyon gelişebilir.
- Verilen ek besinlerin yetersizliği de ciddi sonuçlara yol açabilir. Sık geçirilen enfeksiyonlar, ek gıda listesine inek sütünün eklenmesi, ek besinlere geç başlanması gibi olaylar bu dönemde demir eksikliği anemisinin sık gelişmesinin nedenlerindendir.
- Ek gıdalara geçerken hızlı ve fazla miktarda birden fazla gıdanın bir arada sunulması gastrointestinal sistem alerjilerine neden olabilir.
- Ek gıdalara geçildikten sonra tekrarlayan ve tedaviye cevapsız ısrarcı pişikler, dermatit gibi tekrarlayan cilt lezyonları, kusma, hazımsızlık bulguları besin alerjileri konusunda uyarıcı olmalıdır.
