A Vitamini

A Vitamini Nedir?

A vitamini, karaciğerde depolanan ve yağda çözünen bir vitamin türüdür. Besinlerde 2 tip A vitamini bulunur. Bunlardan ilki önceden oluşturulmuş (premade) A vitaminidir. Aynı zamanda retinol adıyla da bilinir ve aktif bir A vitamini tipidir. Et, balık, kümes hayvanları, tam yağlı süt ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalarda bulunur.

En yaygın provitamin A tipinin adı beta-karotendir. Vitaminler genel olarak ya vücut tarafından hiç üretilmeyen ya da olumsuz sağlık sonuçlarını veya hastalıkları önlemek için yetersiz miktarda üretilebilen temel besinlerdir. Bu sebeple uygun beslenmeyle ve sadece tıbbi açıdan gerekli olduğu durumlarda vitamin takviyeleriyle vücuda vitamin sağlamak gereklidir. A vitamini kapsül olarak ve diyet takviyesi olarak satılan ürünler halinde de mevcuttur. Çoğu zaman retinil asetat veya retinil palmitat (önceden oluşturulmuş A vitamini) halinde, beta-karoten (provitamin A) halinde veya ikisinin bir kombinasyonu şeklinde takviyelere eklenir.

A Vitaminin Faydaları Nelerdir?

• A vitamini diş, kemik, yumuşak doku, mukus zarları ve cilt yapılarının sağlıklı bir şekilde oluşturulmasına ve korunmasına yardımcı olur. Göz retinasında renk veren pigmentleri üretir.
  
• A vitamini, özellikle düşük ışıkta iyi görüş elde etmeyi sağlar. Aynı zamanda sağlıklı hamilelik ve hamilelik sonrası anne sütü ile emzirmede büyük rol oynar.
  
• Beta-karoten tipi A vitaminleri antioksidandır. Antioksidanlar hücreleri serbest radikal adı verilen maddelerin neden olduğu hasarlardan korur.
• Serbest radikallerin bazı kronik ve uzun sürede seyreden hastalıklara katkıda bulunduğu ve yaşlanmada rol oynadığı bilinmektedir. Beta-karoten içeren gıda kaynaklarının tüketilmesi kanser riskini azaltabilir. Ancak Beta-karoten içeren takviyelerin kanser riskini azaltmadığı görülmüştür.
  

A Vitamini Eksikliği

Vücutta A vitamininin eksik olması durumunda çeşitli göz ve görme sorunları ortaya çıkabilir. Bu sorunlar arasında düzelebilir gece körlüğü ve geri dönüşü olmayan kornea hasarı olan kseroftalmi bulunur. A vitamini eksikliği aynı zamanda hiperkeratoza veya kuru, pullu cilde yol açabilir.

A Vitamini Fazlası

A Vitamininin fazlası da hastalanmaya neden olabilir. Yüksek dozlarda A vitamini doğum kusurlarına neden olabilir. Akut A vitamini zehirlenmesi genellikle bir birey tarafından birkaç yüz bin IU, yani uluslararası ünite A vitamini alındığında ortaya çıkar. Kronik vitamin A zehirlenmesi ise düzenli olarak günde 25.000 IU’dan fazla alan yetişkinlerde ortaya çıkabilir.

Bebekler ve çocuklar A vitaminine karşı daha duyarlıdırlar. Daha küçük dozlarda A vitamini veya retinol gibi A vitamini içeren ürünler aldıktan sonra da hasta olabilirler. 

Çok miktarda alınan beta-karoten bireyleri genelde hasta etmez. Ancak, yüksek miktarda beta-karoten cilt rengini sarı veya turuncuya döndürebilir. Beta-karoten tüketimi azalınca cilt rengi normale döner.

A Vitamini İçeren Besinler Nelerdir?

2 tip A vitamini bulnduğundan, A vitamini kaynakları 2 kategoriye ayrılabilir.

• Önceden oluşturulmuş A Vitamini alabalık, beyaz peynir, ciğer, kral uskumru, morina ciğeri yağı, somon, tavuk ciğeri, tereyağı, yumurta sarısı, yağlı süt, peynir, krema, böbrek, pisi balığı ve balık yağı gibi hayvansal gıdalardan elde edilir. 
  
• Provitamin A ise balkabağı, brokoli, havuç, ıspanak, kara lahana, karahindiba yeşillikleri, kırmızı biber, lahana, maydanoz, pazı, brüksel lahanası, tatlı patates, portakal gibi sarı meyveler ve koyu yeşil yapraklı sebzelerde bol miktarda bulunur.

Sebze ya da meyvenin rengi ne kadar koyuysa, o kadar çok beta-karoten içerir. Bitkisel beta-karoten kaynakları yağ ve kolesterol içermez. Bu kaynaklar yağla birlikte yenilirse, onlardan elde edilen A vitamininin emilimi artar. Vücudun A vitamini de dahil olmak üzere diğer önemli vitaminler için de günlük ihtiyacını elde etmenin en iyi yolu çok çeşitli meyve, sebze, takviye edilmiş süt ürünleri, kuru fasulye gibi baklagiller, mercimek ve kepekli tahıllar ile beslenmektir.