Alzheimer hakkında merak edilenler
Alzheimer ile mücadelede kişinin yanı sıra yakınındakilerin de çabası büyük önem taşıyor. İşte Alzheimer hakkında 10 maddelik kritik bilgiler…
1. Alzheimer belirtileri
Alzheimer hastalığının belirtileri yavaş yavaş ortaya çıkar. Bellek bozuklukları ve kişilik değişiklikleri sorunu yaşayan kişiden önce yakınları tarafından fark edilir. Çoğu zaman erken evre belirtileri normal yaşlanma süreci ya da depresyon gibi durumların bulguları olarak değerlendirilir. Erken evrelerde kayıt belleğinin bozulmasına bağlı olarak kişi yeni bilgileri öğrenmekte ve hatırlamakta güçlük çeker. Sık sık aynı soruları sormak, eski olayları daha canlı bir şekilde hatırlamak ve anlatmak gibi bulgular dikkat çeker. Hastalık ilerledikçe günlük işlevleri aksatan zorluklar yaşanmaya başlar, günlük işleri yapmak için gitgide daha fazla yardıma ihtiyaç duyarlar ve sonuçta tamamen diğer insanların bakımına bağımlı hale gelirler.
2. Alzheimer hastalığı çoğunlukla 65 yaş üstünde görülür
Yaşam sürelerinin uzaması ile birlikte daha sık tanı alan ileri yaş hastalıklarından biri de Alzheimer hastalığıdır. Çoğunlukla 65 yaş üstü bireylerde görülen bu rahatsızlık, aynı tanı konulmuş birinci derece akrabaları olanlarda 40’lı yaşlarda bile görülebilir.
3. Alzheimer testi
Alzheimer tanısının konulması, diğer demans tiplerinden ayırt edilebilmesi için kullanılan nöropsikolojik testler büyük önem taşır. Bilişsel fonksiyonları ayrıntılı olarak değerlendiren birçok nöropsikolojik testleri içeren tarama ve değerlendirme testleriyle, beyinle ilgili tüm fonksiyonların yürütülmesinde ortaya çıkan bozuklukların tespit edilmesi sağlanır. Bu testlerde ortaya çıkan sonuçlara göre demansın tipi konulur ve Alzheimer hastalığı ayırt edilebilir. Test sonucu tedavi planlaması ya da ailesinde aynı hastalık olan kişilerin takibi ve kontrol sıklığı açısından da özel önem taşır. Bunun yanı sıra Alzheimer tanısında MRG gibi görüntüleme yöntemleri de kullanılır. MRG ile beynin hastalıkla ilgili olan bölgesindeki değişiklikler tespit edilebilir. Ayrıca daha ileri bir tetkik olan Fonksiyonel MRG sayesinde, hastalığın erken dönemlerinde bile beyindeki hastalığın başlangıç aşamasındaki farklılıkları, beyindeki beslenme ve kanlanma bozuklukları saptanabilir.
4. Alzheimer hastası diğer demans türlerinden farklıdır
Alzheimer’in en klasik özelliği erken dönemde hafıza bozuklukları ile başlaması ve günlük yaşamda yapılması gereken aktivitelerde problemler ortaya çıkmasıdır. Daha sonraki dönemde diğer fonksiyonlar etkilenir. Dikkat gerektiren faaliyetler, alet kullanabilme, bir kişiyi-nesneyi tanıyabilme, yer-zaman kavramlarındaki bozukluklar süreçte genellikle sonradan etkilenir. Demans dediğimiz sadece hafıza kaybı değildir. Örneğin belli bir tip demansta hafıza korunmuş olup konuşma, konuşulanı anlama, okuma yazma gibi fonksiyonlar bozulabilir. Bu demans tipinde kişinin hafızası gayet iyi olabilir ancak ifade edemez. Önceleri cümle kuramaz, daha sonra kelime bulamaz ve bu sefer içe kapanıklık, depresyon ve sosyal çekilme başlar. Çünkü kişi bunun farkındadır.
5. Alzheimer tedavisi
Alzheimer hastalığını tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi henüz yoktur. Tedavinin hedefi bilişsel ve davranışsal belirtileri normal hale getirmeye çalışmaktır. Beyinde hastalıkla birlikte oluşan kimyasal değişiklikleri düzenlemek amacıyla hastalığın ilerleyişini bir miktar yavaşlatabilen ilaç tedavileri kullanılır. Kişinin çevresinin düzenlenmesi, yapılandırılmış davranış ve aktivitelerin uygulanması faydalı olabilir. Hobiler, dışarıda yapılan geziler öfkeyi, anksiyeteyi (kaygı, korku, gerilim, sıkıntı hali) azaltabilir. Rahatsızlık ilerledikçe yaşam alanlarının basitleştirilmesi yararlı olabilir. İleri evrelerde yapılan tedaviler kişinin davranış sorunlarını ve hastaya bakan kişilerin yükünü azaltmaya yöneliktir. Örneğin, kişinin uykusunun düzenlenmesi onun ve yakınlarının yaşamını belirgin ölçüde kolaylaştırır.
6. Alzheimer ilaçla tedavi edilebilir mi?
Alzheimer tedavisinde kullanılan ilaçlar çok fazla değildir. Hastalığın “Asetil kolin” isimli bir maddenin eksikliğine bağlı olduğu düşünüldüğü için bu maddenin yıkımını engelleyen ilaçlar kullanılır. Amaç mümkün olduğu kadar süreci yavaşlatmaktır. Bu yüzden tanı için yapılacak nöropsikolojik testlerin ve görüntüleme yöntemlerinin tedavinin planlanması, kontrol sıklığı açısından da önemi büyüktür.
7. Erken tanının önemi
Alzheimer rahatsızlığının kesin tedavisi olmamakla birlikte davranış sorunlarına çözüm bulmak, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak erken tanı ile mümkün olabilir. Hastalığı olumsuz etkileyen depresyon, beslenme bozuklukları, uyku sorunları gibi ikincil sorunlar tedavi edilerek hastalığın ilerleyişi yavaşlatılabilir. Fiziksel ve mental (zihinsel) aktivitelerin düzenlenmesi de hastalığa yarar sağlamaktadır.
8. Depresyona dikkat!
Demans ya da Alzheimer rahatsızlığı olanlar, rahatsızlığın ilk evrelerinde depresyona girebilir. Bu durum ilk evreler için normal karşılanır. Kişilerde, daha yavaş konuşma ve yavaş hareket gitme gibi belirtiler görülebilir. Bu dönemde kişi daha hassaslaşır. Etrafında yaşanan herhangi bir olaya karşı fazla tepki gösterebilir. Örneğin evde yaşanan bir gerginlik kişiyi daha da mutsuz edebilir. Böyle bir durumda doktora danışmak doğru bir yoldur. Depresyon tedavisinden sonra kişi normal ruh haline dönebilir. Alzheimer ya da demans rahatsızlığı olan kişiye bu süreçte daha anlayışlı davranmak gerekir. Gerginliğin geçtiği, her şeyin normale döndüğü gibi açıklamalar yaparak rahatlatmak yardımcı olabilecek bir yöntemdir.
9. Yakınlarına önemli işler düşüyor
Alzheimer rahatsızlığı olanlar ile, onları küçümsemeden, olumlu ses ve beden diliyle yumuşak ve basit bir konuşma şekliyle iletişime girmek önemlidir. Alzheimer’lılar karmaşadan ve kalabalıktan hoşlanmazlar. Anlatılmak istenen şeyler sessiz bir ortamda sakince anlatılmalıdır. Kişinin gerginliğini giderecek güven verici söz ve mimikler gün içinde sıkça kullanılmalıdır. Alzheimer hastalığı olan bireyler için yakınları tarafından sağlanan destek ortamı çok önemlidir. Hem kişinin kaybettiği bilişsel işlevler doğrultusunda günlük hayatına yardımcı olmak hem de kişiye güvenli bir ortam oluşturmak gereklidir. Davranış sorunlarına sabır göstermek, alışılmış aktivitelerini yapabilmesine yardımcı olmak, fiziksel ve mental aktiviteleri desteklemek, ileri evrelerde kişinin basit ihtiyaçlarını karşılamak, beslenmesine, temizliğine dikkat etmek yakınlarına düşmektedir. Bunama sorunu olanların bakımı oldukça zor bir iştir, kişilerin rahatsızlığı öğrenmesi, çeşitli dernek ve gruplardan yardım alması kendisi ve yakınları için faydalı olmaktadır. Ayrıca ona evde masanın kurulmasına yardımcı olmak gibi basit görevler ve sorumluluklar verilmesi de önerilir. Kişinin yakınının, onun kişisel becerisine göre değişebilecek günlük aktiviteler ile destek olması hastalığın seyrinin yavaşlaması ve ılımlı seyretmesinde en az ilaçlar kadar önemlidir.
10. Hareketsizlik başka rahatsızlıklara neden olabilir
Demans ya da Alzheimer hastalığı ilerledikçe kişilerde denge bozuklukları görülebilir. Daha kolay düşebilir ve çok sık kaza geçirebilirler. Bu nedenle mutlaka kişiyi kontrol etmek, gözetlemek gerekebilir. Kişinin fazla hareketli olamadığı durumlarda ise hareketsizlikten oluşabilecek yaralara karşı mutlaka dikkatli olun. Uzun süre kaybolmayan kızarıklıklar oluşursa doktorunuza danışın. Tedavi edilmeyen kızarıklık ya da yaralar enfeksiyon kapabilir ve kişiyi daha da sıkıntılı hale getirebilir.
